Çin Yapay Zekâyı İç ve Dış Siyasette Hassas Bir Baskı Aracı Olarak Kullanıyor
Avustralya Stratejik Politika Enstitüsü’nün (ASPI) yeni raporu Çin’in yapay zekâ teknolojisini içeride baskıyı artıran, dışarıda etkisini genişleten bir araç olarak kullandığını ortaya koydu. Raporda Çin’in geliştirdiği modellerin politik çerçeveye oturtulduğu, iç denetim mekanizmasının merkezine yerleştirildiği ve farklı coğrafyalarda etkisini sessiz biçimde yaydığı değerlendirildi.
Çin’de Geliştirilen Yapay Zekâ Modelleri Güçlü Sansür Davranışları Gösteriyor
Raporun bulgularına göre Çin yönetimi yapay zekâ güvenliği kavramını devlet istikrarıyla ilişkilendiriyor. ASPI uzmanları Çinli şirketlerin geliştirdiği modelleri politik olarak hassas görüntülerle test etti. İnceleme sırasında Tiananmen protestoları, Hong Kong gösterileri, Falun Gong etkinlikleri gibi başlıklara yer verildi. Çin merkezli modellerin bu içeriklere karşı doğrudan yanıt vermediği tespit edildi.
ASPI araştırmacıları Ernie Bot, Qwen, GLM ile VL2 modellerinin politik içerikleri çoğu zaman geri çevirdiğini belirtti. Araştırma sırasında bazı sağlayıcılarda boş çıktılar üretildi. Uzmanlar yanıt baskılanmasının küresel kullanıcıları etkilediğini ifade etti. Rapor sessiz silinmenin propaganda etkisinden daha güçlü bir sonuç doğurduğunu vurguladı.
Raporun ilgili bölümünde Çin’de çevrim içi içerik denetiminin büyük kısmının yapay zekâya devredildiği aktarıldı. Ülkenin önde gelen şirketleri Tencent, Baidu ile ByteDance içerik tarama sistemlerini ticari ürünlere dönüştürdü. Şirketlerin bu yapıları devletin dijital kontrol araçlarının temel unsuru oldu. ASPI araştırmacıları insan denetiminin hâlâ gerekli olduğunu bildirdi. Denetim ekipleri satirik dili anlamak için süreci tamamlayan unsur halini aldı.
Raporun adalet sistemi bölümünde Çinli makamların soruşturmalarda, iddianamelerde, ceza önerilerinde yapay zekâ sistemlerini yoğun şekilde kullandığı belirtildi. ASPI yetkilileri gözaltından cezaevine kadar uzanan süreçte her aşamanın yapay zekâ kontrollü gözetimle izlendiğini aktardı. Bu yapı denetim zorunluluğunu zayıflattı. Rapor şeffaflığın gerilediğini ifade etti.
ASPI araştırmacıları Çin’in Uygur ile Tibet kökenli topluluklara yönelik politikalarını raporda değerlendirdi. Yapay zekâ sistemlerinin azınlık dillerini tanıyacak şekilde eğitildiği ifade edildi. İç güvenlik yapılarının bu topluluklara yönelik takip sistemlerini genişlettiği aktarıldı.
Raporun son bölümünde Çin’in denizaşırı balıkçılık faaliyetlerine yer verildi. ASPI uzmanları Çin destekli filoların birçok ülkenin ekonomik haklarını zedelediğini aktardı. Açıklamada yapay zekâ tabanlı balıkçılık platformlarının avlanma sınırlarını zorladığı belirtildi. AoXin 1.0 adlı sistemin yeni av bölgelerini tespit ettiği değerlendirildi. Platformun Huawei Ascend donanımıyla çalıştığı ifade edildi.
Raporda Çin’in yapay zekâ yaklaşımını uluslararası standartların içine taşımayı hedeflediği belirtildi. ASPI araştırmacıları farklı ülkelerin dijital otoriterliğe karşı ortak bir tutum geliştirmesi gerektiğini bildirdi. Uzmanlar küresel teknoloji ekosisteminde tek taraflı hâkimiyetin yeni riskler yaratacağını ifade etti.
